పగటికలలు - a bachelor's sketch

సుమారు ఉదయం నాలుగు గంటలకి మెలకువ వచ్చింది, సిస్టర్ కిచెన్ లో లైట్ వేయడం వలన. మరలా ముసుగు తన్నాను. టాల్ స్టాయ్ బ్రయోగ్రఫీలోని విషయాలు గుర్తుతెచ్చుకోసాగాను. కాని A గుర్తుకొచ్చింది. ఆమె తలపులని విదిలించుకుని రస్సెల్ గురించి ఆలోచించసాగాను. అప్రయత్నంగానే కలలోకి జారాను. నేను B ఒడిలో ఉన్నాను. బిగి కౌగిలి, ముద్దులు... ఒక ప్రేక్షకుడిలా నా కల్పిత కలను వీక్షించాను. మనసు చేసే ఈగారడీల నుండి బయటపడేసరికి ఆరు గంటలు దాటింది.

ముఖం కడుక్కుని టిఫిన్ చేసాను. టీ అయిన తర్వాత, టాల్ స్టాయ్ బ్రయోగ్రఫీలో రెండు చాప్టర్లు చదివాను. స్నానం చేసి, రస్సెల్ ని వెట్టబెట్టుకుని లైబ్రరీకి బయలుదేరాను. బెర్ట్రాండ్ రస్సెల్ నా కొత్త గురువు. వివేకానంద, శ్రీశ్రీ, రామచంద్ర... వీరిని ఎంతగా ఆరాధించానో, రస్సెల్ ని అంతగానే ఆరాధిస్తున్నాను. బహుశా కొన్ని నెలలు రస్సెల్ నా ఆధ్యాత్మిక గురువు.

బస్సు బయలుదేరటానికి ఇంకా సమయం ఉంది. నేను సీట్లో కూర్చోగానే, రెందు సీట్లు ముందు కూర్చున్న ఇద్దరు అమ్మాయిలు వెనక్కి తిరిగి చూసారు. ఇద్దరిలో పెళ్ళికాని అమ్మాయి నావంక `తేరిపార` చూసింది లేదా నాకలా అనిపించింది. నేను ప్రశాంతంగా, చిరునవ్వుతో(కొంత ప్రయత్నంతో) ఆమె వంక చూసాను. ఆమె వెంటనే తలతిప్పేసుకుంది, ఎవరో చర్చి ఫాథర్ ని చూసినట్టుగా.

నేను, `The Conquest of Happiness` తీసి రెండు పేరాలు చదివి, అందులోని విషయాలను గురించి ఆలోచించసాగాను. ఎప్పట్లాగే ఏదైనా విషయం అర్ధమైనపుడు, లేదా అర్ధమైందని అనిపించినప్పుడు, కలిగే ఆనందాన్ని అనుభూతి చెందాను.

కొంతమంది ఎప్పుడూ చదువుతూనే ఉంటారు; తమ మిత్రబృందంలో ప్రత్యేక గుర్తింపు కోసమో, లేదా అదేదో ఘనకార్యమని భావించడం వలనో. ఒకాయన దొంగదగ్గులు దగ్గి, తన ఎర్రబడ్డ కళ్ళను మిత్రులు గమనించేలా కళ్ళజోడు తీసి, ఇలా అంటాడు: " పడుకునే సరికి ఉదయం మూడయింది. డికెన్స్ ని చదువుతూ టైం మర్చిపోయాను."

కొంతమంది ఎప్పుడూ రాస్తూనే ఉంటారు; తాము రాయడానికే పుట్టామని, అయినా సరిగా రాయలేక పొతున్నామని వాపోతుంటారు. పరిసరాల నుండి, ప్రతీ కదలిక నుండి కధావస్తువుల కోసం వెంపర్లాడతారు.


చదవటానికి, రాయటానికి మధ్యలో మరో క్రియ ఉంది; ఆలోచించటం. ఇది నిజంగా అధ్భుతమైంది, కష్టమైంది.

ఆ అమ్మాయి మరలా వెనక్కి తిరిగింది. "ఫాథర్ నేను అందంగా ఉన్నాన్నా?", అన్నట్టుగా చూసింది.

"నువ్వు అందంగానే కాదు, ఆరోగ్యంగా కూడా ఉన్నావు. కాని నన్ను చర్చి ఫాథర్ లా చూడటం సబబుగా కాదు. ఈ ఉదయాన్ని నాకొచ్చిన కల నీకు తెలిస్తేనా!...", కొంటెగా చూస్తూ కళ్ళతోనే జవాబిచ్చాను.

నాకు మరల ఆ కల గుర్తొచ్చింది. గుండెల్నిండా గాలి పీల్చీ, `ఊఫ్ ఫ్` అని నిట్టూర్చి, `అన్నింటికన్నా తేలికైన పని - పగటికలలు కనడం`, అనుకున్నాను.



(written in 1996)

సాహిత్య పరామర్శ

మిత్రుడు అచ్యుతరామయ్య - 97లో తొలిపరిచయం, సారధీ స్టూడియోస్ వద్ద. ఆయన అభ్యుదయవాది, రచయిత. మేమంతా అప్పట్లో తరచుగా సారధీ స్టూడియోస్ లో ఫారిన్ క్లాసిక్స్ చూస్తుండేవాళ్ళం. తర్వాత మైత్రీవనం ఎదురుగా ఉన్న కేఫ్ లో ఇరానీచాయ్ చప్పరిస్తూ, అలా గంటలు గంటలూ సినిమాలు, సాహిత్యం గురించి మాట్లాడుకునేవాళ్ళం.

ఆయన వ్రాసిన కొన్ని కధలపై అప్పట్లో నా అనుభూతులకి, ఆలోచనలకి అక్షరరూపం ఇచ్చాను. ఇది విశ్లేషణ కాదు, విమర్శ అసలే కాదు. పరామర్శ అనవచ్చా?

It's a friendly hug.

* * *

గా ర డీ

సాధారణంగా, రచయితలు ప్రారంభదశలో తమ గురించే కధలుగా వ్రాస్తారు. కొంతకాలం గడిచాకా, కొన్ని కధలు వ్రాసాకా... ఆలోచనాపరుడైన రచయిత, "ఇక వట్టిమాటలు కట్టిపెట్టి గట్టిమేలు తలపెట్టాలని", నిర్ణయించుంటాడు. ఇదిగో ఇలా గారడీ లాంటి కధ వ్రాస్తాడు. తన సత్తా చూపిస్తాడు.

కేంద్రప్రభుత్వ ఉద్యోగి అయిన రాంప్రసాదుకి తన సొంతరాష్ట్రానికి బదిలీ అవుతుంది. స్వగ్రామం మల్లాం వెళ్తాడు. మట్టిరోడ్డు మీద నడుస్తూంటాడు. అతని హృదయంలో సంగీతం. పచ్చని పొలాల నవ్వులాట. పొలంగట్లు దాటుకుని వెళ్తుంటే మది బాల్యస్మృతులతో ఫించం విప్పుతుంది. ఊరివారంతా ఆప్యాయంగా, కొంటెగా పలకరిస్తుంటారు. వారికి ప్రేమగా, వినయంగా జవాబిస్తాడు. ఊరిని ప్రజల్ని ప్రేమిస్తూనే, అక్కడ అంతగా అభివృద్ధి లేదని, ఇంకా ప్రజల్లో అజ్ఞానమూ, మూఢనమ్మకాలూ పోలేదని విచారిస్తాడు. ఇంటిదగ్గర మర్యాదలు పూర్తయినాకా, అలా పెద్దవీధిలోకి బయలుదేరతాడు. ఢమరుకం శబ్దం విని "గారడీ చూసి ఎన్నాళ్ళయిందో" అనుకుంటూ అటువెళ్తాడు.

ఇక్కడ గారడీ గౌస్ అనె పాత్ర ప్రవేశిస్తుంది. రాంప్రసాద్ దృస్టికోణంలో కధ ప్రారంభించిన రచయిత గౌస్ దృస్టికోణంలో చెప్పటం ప్రారంభిస్తాడు. దృస్టికోణాన్ని గౌస్ నుండి రాంప్రసాద్ కి, రాంప్రసాద్ నుండి తిరిగి గౌస్ కి... ఇలా దృస్టికోణాన్ని మారుస్తూ కధలో గొప్ప బిగిని సృస్టిస్తాడు. పాఠకుడు ఆందోళనపడతాడు. ఆలోచిస్తాడు. కన్నీరు కారుస్తాడు. "హమ్మయ్య అనుకుంటాడు.

ఈ కధలో కధానాయకుడు ఎవరు? రాంప్రసాదా? గౌసా? లేక ఇద్దరూనా?
గౌస్ గారడిని రాంప్రసాద్ ఎద్దేవా చేస్తాడు. గౌస్ ఏదోరకంగా రాంప్రసాద్ ని మభ్యపెట్టి గారడి పూర్తిచేయాలనుకుంటాడు. కాని రాంప్రసాద్ అడ్డుపడ్తాడు. ఏదీ దారీ? పందెంకోసం పిల్లాణ్ణీ చంపుకోవాలా? "భగవంతుండా పిల్లాణ్ణి రక్షించు" అని పాఠకుడు ప్రార్ధిస్తాడు.

"ఆఖరి చూపైనా దక్కించుకోవాలని కొడుకు ముఖంపై ఉన్న దుప్పటిని కొద్దిగా కిందికి లాగాడు. బాగా అలిసిపోయాడేమో, అప్పటికే వాడు గాఢనిద్రలో ఉన్నాడు. వాడికి తండ్రిమీద ఎంతనమ్మకం?! ఇంతగా నమ్మించి తను వాడి గొంతుకోస్తున్నాడా?..."

ఇక నాకు దు:ఖం ఆగలేదు. గుండెల్ని పిండే వేదనని అధిగమించటానికి కాసేపు చదవటం ఆపేసాను. నేనిలా ప్రశ్నించుకున్నాను:

"కళ అంటే ఏమిటి?"

"ఆనందాన్నో విషాధాన్నో, రచయిత అనుభవించి, తన అనుభూతిని పాఠకునిలో కలిగించటం"

గౌస్ ఎందుకు గారడి చేస్తున్నాడు? అతని జీవనస్థితి ఎలాంటిది? రచయిత చాకచక్యంగా వివరిస్తాడు. ప్రపంచమే గారడీల మయమని, గౌస్ చేసే గారడి తాతలనుండి ఏదో తిండిగింజలకోసం చేసే మామూలు గారడీ అని రాంప్రసాద్ గ్రహిస్తాడు, పాఠకుడూ గ్రహిస్తాడు.

చివరకి కధ సుఖాంతమవుతుంది.

ఇంతకీ కధానాయకుడు ఎవరు? రాంప్రసాదా? గౌసా? లేక ఇద్దరూనా?

"మానవత్వం," బహుశా... ఇదే కధలో హీరో. ఇది రచయితలో ఉంది. అది పాత్రలలో ప్రవేశించింది. పాఠకుల్ని చేరుతుంది.

----------------------

ఆనందమే జీవితమకరందం


ఒక మంచి రచన, కధతో పాటు ఆ రచయిత యొక్క సంస్కృతిని కూడ తెలియచేస్తుంది. ఆ సంస్కృతిని కాస్త పరిశీలిస్తే, ఆ రచయిత మతం; ఆయన విశ్వాసాలు, ఆదర్శాలు తెలుస్తాయి.

"ఆనందంగా జీవించడం అనేది ఓ గొప్పకళ. అనేక కళల గురించి భోధించే కళాశాలలు ఇంత గొప్ప కళని ఎందుకు నిర్లక్ష్యం చేసాయి?" అని చైతన్య మధనపడుతుంటాడు.

మార్గమధ్యలో ప్రభాకర్ అనే ఓ పాత స్నేహితుడు కలుస్తాడు. వాళ్ళు వర్షంలో తడుస్తారు. జొన్నపొత్తులు తింటారు. చాయ్ తాగుతారు. చైతన్య చలాకీతనం పట్ల ప్రభాకర్ అసూయ పడతాడు. నోరు వెళ్ళబెట్టి, ఆనందంగా ఉందాలంటే ఎలా? అని ప్రశ్నిస్తాడు.

బుద్ధుడి కాలం నుండి నేటివరకూ ఎంతో మంది తత్వవేత్తలు, మేధావులూ... మానవుడు ఆనందంగా ఉండటానికి రకరకాల మార్గాలు సూచించారు. కాని విచారం పోలేదు. రాన్రాను ఏడుపుగొట్టువాళ్ళతో ప్రపంచం నిండిపోతోంది.
రచయిత పెద్ద పెద్ద సిద్ధాంతాల జోలికి పోకుండా, సగటు మనిషి ఆనందంగా ఎలా ఉండవచ్చో చూపిస్తాడు. అంతర్లీనంగా సిద్ధాంతాలను ఎద్దేవా చేస్తాడు.

చివరకి ఆనందం అనేది వ్యక్తిగతం అని తీర్పుచెప్తాడు.

నేను ఇక్కడే రచయితతో విభేధిస్తున్నాను.

ఆనందం వ్యక్తిగతమైనదా? సమాజగతమైనదా?

రెండూనూ. ఈవిషయం రచయితకూ తెలుసు.

రవాణాసౌకర్యాలు మెరుగుపడిన తర్వాత, పాశ్చాత్య దేశాలనుండి మనకు టన్నులకొద్దీ సాహిత్యం లభిస్తోంది; ... ఈ బాపతు సాహిత్యంలో సమస్యలు గొప్పగా ఉంటాయి. పరిష్కారాలు మాత్రం కృత్రిమంగా ఉంటాయి. పాశ్చత్య సాహిత్య ప్రభావం ఈ కధారచనపై ఎంతవరకూ ఉంది? అని ఆలోచించటానికి నేను సంకోచించట్లేదు.

ఇది గొప్ప కధావస్తువు.

రచయితకి ఇంకా అవగాహన, కొంత ముడిసరుకు అవసరం అని నమ్ముతున్నాను.

రచయిత ఇదే కధావస్తువుని తీసుకుని, ప్రతీ ఐదేళ్ళకోసారి రాయాలని కోరుతున్నాను.

---------------

రసభంగం

తెలుగు సాహిత్యంలో, బహుశా, హాస్యరచనలు తక్కువ. నేను చదివింది మరీ తక్కువ. ఎప్పుడైనా హాస్యరచన చదివి, హాయిగా నవ్వుకున్నా, ఆనకెపుడో... ఆ రచన గురించి ఆలోచిస్తూ అసంతృప్తి చెందేవాణ్ణి. "పప్పు హాస్యం" అని సణుక్కునే వాణ్ణి. నేచదివిన హాస్యరచనలన్నీ మధ్యతరగతి బ్రాహ్మణ జీవితాలతో నిండి ఉండేవి, బ్రాహ్మణేతరులు రాసినవి కూడా. ఈ దౌర్భాగ్యం వలన నాకు హాస్యరచనల పట్ల వెగటు కలిగింది.

ఇక మన హాస్యరచనలింతే అని విరక్తి చెంది, మొలకి ఆకులు చుట్టుకుని, సీరియస్ సాహిత్యం నెత్తిన పెట్టుకుని హిమాలయాలకి బయలుదేరాను. దారిలో వెనుకనుండి ఎవడో మొట్టాడు. వెనక్కి తిరిగి చూసాను. నామిని గాడు. "ఏ వేలు మొట్టింది", అన్నాడు వెకిలిగా. "నాకీ హాస్యం గిట్టదు", అన్నాను. నాకు కితకితలు పెట్టాడు. పుస్తకాలన్నీ కిందపడ్డాయి. వాడు మట్టి, తేనె కలిపి పిసికి ఉండగా చేసి, "సున్నుండ...తినరా" అని ఇచ్చాడు. కొద్దిగా తిన్నానో లేదో భళ్ళున కక్కుకున్నాను. అంతకాలంగా నాలో జీర్ణం కాకుండా ఉన్న హాస్యరచనలన్నీ బయటకి వచ్చాయి. అప్పుడు వాడు, "పచ్చ నాకు సాక్షిగా" చదవమని ఇచ్చి మాయమయ్యాడు. కన్నీరు, నవ్వూ ఒకేసారి వచ్చాయి. మరలా జీవితం పట్ల ఆశ పుట్టింది.

* * *

రసభంగం చక్కని హాస్యరచన. హాయిగా నవ్వుకున్నాను. కాని, ... ఆ రచన గురించి ఆలోచిస్తూ కొద్దిగా అసంతృప్తి చెందాను. కొద్దిగా పప్పు వాసన కొట్టింది. నాకు కావలిసింది మట్టి వాసన. తేనెకూడా కలపాలి సుమా.

హాస్యరచనలు మనకి చాలా అవసరం. కాని ముందుగా బ్రాహ్మణ భావజాలం నుండి బయటకు రావాలి.

మీరు మరిన్ని హాస్యరచనలు చేయాలి.

-------------

అభి `మాన` భంగం


తెలుగు సాహిత్యంలో ఇపుడు దళితవాదం, స్త్రీవాదం ఉద్యమస్ధాయికి చేరుకున్నాయి. పత్రికలు కూడా వీటికే పెద్దపీట వేస్తున్నాయి. కొత్తకోణంలో చక్కని సాహిత్యం వస్తోంది.

దళిత రచయితలు సమావేశాలు జరిపి, దళిత స్పృహ, దళిత అనుభవం వంటి కొత్త పదాలను ఆవిష్కరిస్తున్నారు. స్త్రీవాద రచయిత్రులు సమావేశమై, మాతృత్వం, శ్రమ, లైంగికత్వం అంటున్నారు.

ఈదళిత సిద్ధాంతాలు, ఆలోచనలు నల్లజాతివారి నుండి అరువు తెచ్చుకున్నవని అందరకీ తెలుసు. అలాగే, స్త్రీవాద భావాలు కూడా పూర్తీగా పాశ్చాత్య భావాలు. పేస్టు, సబ్బు వంటి వాటికి కూడా విదేశాల మీద ఆధారపడిన మనకు ఇది పెద్ద తప్పు కాదు. జ్ఞానాన్ని ఇచ్చి పుచ్చుకోవచ్చు.

మార్క్సిజాన్ని లెనిన్ రష్యాకి తగ్గట్టుగాను, మావో చైనాకు తగ్గట్టుగాను మార్చుకున్నారు. ఫలితాన్ని పొందారు? కాని, దళితవాదులు ముఖ్యంగా స్త్రీవాదులు విదేశీజ్ఞానాన్ని, మనకు తగ్గట్టుగా మార్పుచేయటంలో పూర్తిగా సఫలం కాలేదు. ముందుగా వారు స్వదేశీ జ్ఞానాన్ని బాగా అధ్యయనం చేయాలి. దీనికి చాలా సమయం, అంకితభావం కావాలి.

* * *

"ఎవరైనా స్త్రీ మానభంగానికి గురైతే, శీలం అనే పదం వాడి ఆమెను మరింత క్షోభపెట్టకుండ, ఒక అవయవానికి గాయమైనట్టుగా భావించి ఆమెను ఆక్కున చేర్చుకోవాలి". బహుశా రచయిత కధలో చెప్పాలనుకున్నది ఇదేనని భావిస్తున్నాను. ప్రతీ అభ్యుధయవాది రచయితతో చేయి కలుపుతాడు.

కధ ప్రారంభంలో, మన కధానాయిక కౌస్తుభ డాబాపై స్నేహితులతో సాహిత్యచర్చలు జరుపుతుంటుంది. అప్పటికే, రచయిత భాషలో, ఆమె అవయవానికి గాయం అవుతుంది. తల్లి క్రిందికి పిలుస్తుంది.

"మొన్న రాత్రి నీపై అత్యాచారం జరిగిందట... ఒక్క ముక్క కూడా మాతో అనలేదు - తల్లితండ్రులం చచ్చామనుకున్నామా?", తండ్రి నారాయణమూర్తి కోపంగా అరుస్తాడు.

"అది పూర్తిగా నా వ్యక్తిగత విషయం. అందులో మీకు చెప్పాల్సింది గాని, దాని వల్ల మీరు తలెత్తుకు తిరగలేకపొవడానికి కానీ ఏమీ లేదు"

"నీ వ్యక్తిగత విషయాలయితే మాత్రం మాతో చెప్పాల్సిన భాధ్యత నీకు లేదా?"
"మొన్నామధ్య బాత్రూంలో కాలు జారి పడితే, మోచిప్ప పగిలి బోల్డంత రక్తం పోయింది. ఆవిషయం మీకెవరకీ చెప్పలేదే. అలాగే ఇదీను."

బహుశా రచయిత, కౌస్తుభ విద్యావంతురాలని, స్వతంత్ర వ్యక్తిత్వం కలదని పాఠకుల్ని నమ్మించటానికి తిప్పలు పడుతుంటాడు. కాని పాఠకుడు ఇలా ఆలోచిస్తుంటాడు:

"ఈ కుటుంబంలో ఒకరి పట్ల ఒకరికి సదవగాహన లేదు. బాత్రూంలో కాలుజారి పడటం, బజార్లో అత్యాచారం ఒకటే అనుకుంటోందంటే అది అతితెలివి మాత్రమే. అసలు బాత్రూంలో పడినప్పుడే ఇంట్లో వాళ్ళకి చెప్పాలి. తను మళ్ళీ పడకుండా, వాళ్ళు పడకుండా జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. కాని ఇంట్లో అలాంటి వాతావరణం ఉండదు. తన పట్ల ఓవర్ కాంఫిడెన్స్. బహుశా అదే అత్యాచారానికి దారితీసి ఉంటుంది. దుర్మార్గులు చీకట్లోనే కాదు వెలుగులో కూడా దాడి చేస్తుంటారు. వాళ్ళని సమిస్టిగా ఎదుర్కోవాలి. అంతేగాని, సమస్యని వ్యక్తిగతస్థాయిలో పరిష్కరించుకుంటానని కౌస్తుభతో చెప్పించటం రచయిత తొందరపాటుతనాన్ని తెలియచేస్తుంది."

"నేను విచ్చలవిడిగా శారీరక సంబంధాలు కలిగి ఉంటే - నా శీలం పొయినట్లవుతుంది.అంతేగాని..."

ఇదేమిటి? ఒకవేళ విచ్చలవిడిగా శారీరక సంబంధాలు కలిగి ఉంటే మాత్రం శీలం పొయినట్లు ఎందుకు అవుతుంది? బహుశా, రచయితలో చైతన్యం ప్రస్తుతానికి ఈస్థాయిలో ఉందేమో!

మొత్తం పాత్రలన్నీ పైత్యమెక్కినట్టుగా ప్రవర్తిస్తుంటాయి. ఎవరిలోనూ మానసిక పరిణితి లేదు, చివరకి, రచయిత ముద్దుబిడ్డ కౌస్తుభలో కూడా.


కధ సగభాగం తర్వాత, కధావస్తువులో మార్పు వస్తుంది. అభ్యుదయ భావాలు గల స్త్రీకి బయట ఎంత ప్రమాదం ఉందో ఇంట్లోనూ అంతే ప్రమాదం ఉంది. లేదా ముందు ఇంట గెలిచి రచ్చ గెలవాలి.

స్త్రీవాద రచయిత్రుల సమావేశాల్లో... " మన పోరాటం ఇంట్లోంచే ప్రారంభం కావాలి, అదీ వంటింట్లోంచి". అనే నినాదాలు వింటుంటాం.

బహుశా రచయిత ఈకధలో రెండు విషయాలు చెప్పాలనుకున్నాడు:

1. ఎవరైనా స్త్రీ మానభంగానికి గురైతే, శీలం అనే పదం వాడి ఆమెను మరింత క్షోభపెట్టకుండా, ఏదో ఒక అవయవానికి గాయమైనట్టుగా భావించాలి.

2. ఆధునిక స్త్రీకి ఇంట్లోనూ, బయటా ప్రమాదం ఉంది. ఆమె తన వ్యక్తిత్వం కోసం ఇంటా, బయటా రెండు చోట్లా పోరాడాలి.

3. రచయిత తనకా ఉద్దేశం లేనప్పటికి, మరో విషయం తెలియచేస్తాడు - సరైన జ్ఞానం, అవగాహన లేని కుటుంబంలో వ్యక్తుల సంబంధ బాంధవ్యాలు, వారి సమస్యలు, పరిష్కారాలు...

చివరకి కధ సినిమాటిక్ గా ముగుస్తుంది.

రచయితలోని అభ్యుదయవాది తాండవం చేసాడు. రచయితలోని కళాకారుడు ప్రేక్షకపాత్ర వహించాడు.

(written on 08/01/97)

బెట్టాడ హూవు(Hill Flower) - కన్నడ చిత్రం

రాము అనే పేదబాలుడు కొండప్రాంతంలోని గ్రామంలో, తల్లితండ్రులతో నివసిస్తూ ఉంటాడు. అతనికి చెల్లాయి, తమ్ముడు ఉంటారు. తండ్రి అడవిలో కట్టెలు కొట్టి అమ్మితే, తల్లి సెంటర్లో కూరగాయలు అమ్ముతూ ఉంటుంది. పేదరికంతో సతమతమవుతూనే, రాము చదువుకుంటూ ఉంటాడు. అన్న వద్దని సలహా చెప్పినా, తండ్రి, రాముని చదువుకోమని ప్రోత్సహిస్తాడు.

రాము స్కూలు టీచరు పిల్లలకు నీతిపాఠాలను భోధిస్తూ ఉంటారు. ముఖ్యంగా రామాయణాన్ని - శ్రీరాముని కధని, రాముని ధర్మనిరతిని, పితృవాక్యపరిపాలనని... పిల్లలకి వీలైనపుడల్లా చెబుతూ ఉంటారు. రాము, శ్రీరాముని కధని అత్యంత శ్రద్ధతో వింటుంటాడు. తను దాచుకున్న డబ్బులతో చిన్న చిన్న కధల పుస్తకాలను కొని చదువుకుంటుంటాడు.

వేసవి ముగియటంతో టూరిస్టులు వెళ్ళీపోతారు. దాంతో రాము తండ్రి కట్టెలు కొనేవారే ఉండరు. పూట గడవడం కష్టంగా ఉంటుంది. రాము తండ్రి పట్నంలో ఏదినా పని చేసి డబ్బు పంపుతానని బయలుదేరుతాడు. కుటుంబం అతనికి వీడ్కోలు చెప్పటానికి బస్టాండుకి వెళుతుంది. అతను వెళుతూ, "పేదవాడికి చదువుకునే అదృష్టం లేదని, ఇక నుండి కుటుంబ యజమాని రామూనే", అని తను నాల్గు రూపాయలు సంపాదించాక తిరిగి స్కూలుకి పంపుతానని దీనంగా అంటాడు. రాము సరేనంటాడు.

తండ్రి వెళ్ళిన తర్వాత కుటుంబపరిస్థితి బాగా క్షీణిస్తుంది. రాము చదువుమానేస్తాడు. బస్టాండుకి వెళ్ళి, డ్రైవర్ మస్తాన్ ని తండ్రి గురించి వాకబుచేస్తాడు. "డబ్బు పంపుతానన్నాడు. ఇచ్చాడా?" అని అడుగుతాడు. మస్తాన్ గేలిచేస్తాడు.
రాము ఒక టీచరు దగ్గర ఇంగ్లీషు నేర్చుకుంటుంటాడు. ఆవిడ తను మరో ఊరు వెళుతున్నానని చెబుతుంది. రాముకి ఒక ఇంగ్లీష్ స్వభోధిని ఇస్తుంది.

రాము బస్టాపులో లగేజీలు మోసి వచ్చిన డబ్బులు తల్లికిస్తుంటాడు. తల్లి రూపాయకి ఇంతని అతనికిస్తూ ఉంటుంది. తల్లిచ్చిన డబ్బులు రాము ఒక ముంతలో దాచుకుంటూ ఉంటాడు.

రాము ఇంటికి సమీపంలో ఒక చిల్లరదుకాణం ఉంటుంది. అక్కడ తినుబండారాలతో పాటుగా చక్కని కధల పుస్తకాలు కూడా ఉంటాయి. ఒకరోజు రాము ఒక విలువైన పుస్తకాన్ని చూస్తాడు. దాని అట్టమీద "జనప్రియ వాల్మీకి రామయణం" అని ఉంటుంది. రాము ఎంతో సంబరపడతాడు. దాని వెల పది రూపాయలని తెలుసుకుంటాడు. ఎలాగైనా దానిని కొని చదవాలని నిర్ణయించుకుంటాడు.

రాము తండ్రి డ్రైవర్ మస్తాన్ ద్వారా కొంత డబ్బు పంపటంతో కుటుంబం కాస్త కుదుటపడుతుంది.

రాము సహవాసులతో కలని గడ్డికోతకి వెళుతుంటాడు. రాముకి ఒక ఆంగ్లవనిత తారసపడుతుంది. ఆమె ఒక టీచరు, అరుదైన పువ్వులని సేకరించి వాటిని చిత్రిస్తూ ఉంటుంది. రాము రెండు పూలమొక్కలను అమెకిస్తాడు. ఆమె రెండు రూపాయలిస్తుంది. తను పువ్వులపై పుస్తకాన్ని వ్రాస్తున్నానని, అందులో రాము పేరుని ప్రస్తావిస్తానని అంటుంది. "ఆ పుస్తకం అందరూ చదువుతారా?" అని రాము ఆదుగుతాడు. ఆమె అవునని, రాముకి ఒక కాపి పంపుతానని అంటుంది.

రాముకి ఆమె ఒక బుట్ట రెండు పరికరాలు ఇస్తుంది. రాము వాటి సాయంతో పూలమొక్కలను తెస్తుంటాడు. ఆమె రాముకి ఒక చిత్రాన్ని చూపిస్తుంది. అది ఒక అరుదైన కొండపూవు. ఎలాగైనా దానిని సంపాదించమని, అది తేగలిగితే పది రూపాయలిస్తానని అంటుంది.

రాము ఉదయాన్నే లేచి సాయంత్రం వరకూ అడివంతా గాలిస్తాడు. చివరకు కొండపూవు దొరుకుతుంది. అతని ఆనంధానికి అవధులు ఉండవు. ఆంగ్లవనితకిస్తాడు. ఆమె సంతోషించి అతనికి పది రూపాయలు, కేక్ ఇస్తుంది. తాను రెండురోజుల్లో తన దేశం వెళ్ళిపోతున్నానని చెప్తుంది.

రాము ఆలస్యంగా ఇంటికి చేరతాడు. తల్లి కంగారు పడుతుంది. చెల్లయికి కేక్ పెడతాడు. తల్లికి అబద్దం చెప్పి అయిదు రూపయలే ఇస్తాడు.

మర్నాడు ఉదయాన్నే లేచి తన డిబ్బీలో డబ్బులు లెక్కపెట్టుకుని పుస్తకాల షాపుకి బయలుదేరుతాడు. అమితానందానికి గురౌతాడు. జనప్రియ వాల్మీకి రామయణం తను కొనబోతున్నాడు.
కాని,... అతనికి ఏదో స్పురిస్తుంది. ఓ జీవితసత్యం తెలుస్తుంది. చాలీ చాలని చిరుగుల గొంగలి, చెల్లాయి, తమ్ముళ్ళ అవస్థ...

రామాయణం కంటే గొంగలి ఎక్కువ ఉపయోగమా?

అతను గొంగలి కొంటాడు. తల్లి చేతుల్లో పెడతాడు. తల్లి ఆశ్చర్యంతో "ఎక్కడిది?" అని అడుగుతుంది. తన అబద్దం గురించి, తన రామాయణం కోరిక గురించి చెప్తాడు. తల్లి ఆనందంతో ఉప్పొంగుతుంది. "రాము మన దరిద్రాన్ని నువ్వు పొగొట్టగలవు" అని ఆనందభాష్పాలతో హత్తుకుంటుంది.

* * *

ఆ సాయంత్రం, రాము ఒంటరిగా బయట కూర్చుని దు:ఖిస్తుంటాడు.

"జనప్రియ వాల్మీకి రామాయణం"

* * *

వాస్తవిక చిత్రీకరణ:

చిత్రంలో అంతా( స్కూలు టీచరు, ఇంగ్లీషునేర్పే యువతి, ఆంగ్లవనిత...) రాముకి పరొక్షంగా సాయపడతారు.

a. స్కూలు టీచరు రాముకి రామాయణ గాధలను చెబుతాడు. రాము స్కూలు మానేసినపుడు, తల్లిని మార్కెట్లో కలిసి "రాము ఎందుకు రావట్లేదు?" అని అడుగుతాడు. ఆమె తన ఆర్ధిక ఇబ్బందిని తెలియచేస్తుంది. టీచరు క్షణకాలం భాధపడి సాగిపోతాడు.

b. ఇంగ్లీషు నేర్పే యువతి తాను మరో ఊరు వెళిపోతున్నానని చెప్పినపుడు, రాము, "నాకు ఇంగ్లీషు ఎవరు నేర్పుతారు?" అని అడుగుతాడు. ఆమె అతనికి "ఇంగ్లీష్ స్వభోధిని" ఇస్తుంది. అంతేగాని బట్టలు, రొట్టెలు ఇవ్వదు.

c. ఆంగ్లవనిత సంపన్నురాలైనప్పటికి, రాముకి పువ్వులకి ఎంత ఇస్తానంటుందో అంతే ఇస్తుంది.

2. సుందరమైన ప్రకృతిలాగా, అందరి వ్యక్తిత్వాలు సుందరంగానే ఉంటాయి.

a. బస్సు డ్రైవర్ మస్తాన్, రాము బరువులు మోయడం చూసి జాలిపడతాడు. పట్నంలో రాము తండ్రిని కలుస్తాడు. రాముని పొగుడుతాడు. అతనిచ్చిన డబ్బులు రాముకందచేస్తాడు.

b. రాము తల్లి తోట యజమానిని, "ఇల్లు గడవట్లేదు. సాయం చేయమంటుంది." అతను కుదరదు అంటాడు. ఆమె ఏదైనా పని చేస్తానంటుంది. అతను నిచ్చెన ఎక్కే పని ఉంది అంటాడు. ఆమె చేస్తానంటుంది. అతను స్త్రీలు అలాంటివి చేయకూడదు అంటాడు.

ప్రతి సన్నివేశం కూడా చాలా సహజంగా చిత్రీకరించబడింది. కాకతాళీయత, అద్భుతాలు లేవు. రాము కష్టాలకు చలించిన ప్రెక్షకులు, "అతనికి ఎవరైనా ధన సహాయం చేయవచ్చు కద," లేదా "అడవిలో ఏదైనా నిధి దొరకవచ్చు కదా" అని ఆశించవచ్చు. "రాము తల్లి వేశ్యగా మారుతుందా" అని ఆలోచించెవారు ఉంటారు. కాని ఎలాంటి మలుపులు లేకుండా సాదాగా ముగుస్తుంది.



(written on 03/14/1996)

ద డి గా డు వా న సి రా

ప్రభుత్వకార్యాలయంలో
సిన్సియర్ గుమాస్తాలా
కాగితపు దొంతర ముందేసుకుని
ఏం రాయాలి?

ఏదో వ్రాయాలి, వ్రాసి
ఈభారమైన వ్యధను
దించుకోవాలి, ఈ తీపినిజం
నీతో పంచుకొవాలి

ఏవో నాలుగు మాటలు
ఎవడూ చెప్పని రీతిలో
ఎప్పుడూ వాడని పదాలతో
వ్రాయాలని తహతహలాడితే

మిడి మిడి భాషాజ్ఞానం
అంతో ఇంతో భావదారిద్ర్యం
"నువ్వూనా?" అని ఇకిలిస్తున్నాయి
పెనుభూతాలై కబళిస్తున్నాయి

ఆయినా వ్రాస్తున్నాను, ఓ
చిరువిన్నపం చేస్తున్నాను
ఇదేమి కవిత్వం కాదు
నాకేమి పైత్యం లేదు

* * *

మళ్ళీ మొదలు
ఒకటే గుబులు
ఎంతో వ్రాద్దామనుకుంటే
ఏమీ వ్రాయలేని స్థితి

సారీ నేస్తం,
క్షమించేయ్ సమస్తం
ఇందుకే అంటారా!
దడిగాడు వానసిరా!!

* * *

భావావేశాల సుడులకు
ఆర్ధిక సమస్యల ముడులు వేసి
కలలలోకి పారిపోయి
కాంతనొకతెను గాంచి
పరవశించి-

పెద్దల తప్పిదాన
ప్రకృతి వేసిన
వికృత కేకకు
ఉలిక్కిపడి-

మధ్యతరగతి వాస్తవంలో కొచ్చి
నిస్సత్తువ ఆవరించి
భాధగా నిట్టూర్చి
నవ్వే ప్రయత్నం

* * *

ఇదంతా చదివాకా
నీజీతం ఓ పిసరు కూడా పెరుగదు
బహుశా బస్సు కూడా మిస్సవ్వచ్చు

అలా అని విసుక్కోకు సుమా!
ఇది ఓ మనిషి కధ
ఇది ఓ మనసు కధ

టాల్ స్టాయ్, తుర్గెనెవ్, చెఖొవ్
వీళ్ళంతా నాకిస్టం
సాంబారు ఇడ్లీ, ఫారిన్ ఫిల్మ్, మెడిటేషన్
మరీ మరీ ఇష్టం

వివేకానంద, రామచంద్ర
ఫ్రాయిడ్, పతంజలి
..... ఇంకా చాలామంది
వీళ్ళే నాకు ఆదర్శం

* * *

ఇంతకీ ఏమిటి చెప్పాలనుకున్నాను?
ఏమో తెలియదు
నిజంగా తెలియదా?
బహుశా తెలుసేమో!

ఒక్కసారి కళ్ళుమూసుకుని
ప్రయత్నించనీ
మైగాడ్! కళ్ళుమూయగానే
రెండు పిశాచాలు దర్శనమిస్తాయి
బస్సు, ఆఫీసు

* * *

తల్లి ఒడిలో ఆనందం
రద్దీ కూడలిలో వెకిలితనం
అర్ధంగాని మెట్ట వేదాంతం
ఇదే సగటు మనిషి జీవితం

రకరకాల వ్యక్తులు
రంగురంగుల స్నేహలు
అవసరం అసలు సూత్రం
సర్ధుబాటు ముఖ్యసాధనం

కరచాలనాలు, కౌగిలింతలు
నిలువెత్తు డొల్లతనం
ఇదో జీవశ్చవాల
కరాళ నృత్యం

ఈ నీర్జీవపు వికృత
ప్రసవ సమయంలో
ఈ పగటి వేషగాళ్ళ మధ్య
ఈ ప్లాస్టిక్ చర్మంగాళ్ళ మధ్య
పదం పుట్టదు
కలం సాగదు

* * *

జీవితం యాంత్రికమైంది
యాంత్రికం వినోదమైంది
వినోదం విషాధమైంది
విషాధం గెలుపు అవుతోంది
అప్పుడప్పుడూ అలుపూ అవుతుంది

అలసిన హృదయం
ఆహ్లాద పడాలనుకుంటుంది
ఎంతో ఆత్మీయతతో
నీ దగ్గరికొస్తాను

నువ్వేదో గాభరా లాంటి
ఆనందానికి గురౌతావు
నేనేదో సంజాయిషీ లాంటి
చిరునవ్వు నటిస్తాను

మనం కాసేపు జవాబులు
తెలిసిన ప్రశ్నలు వేసుకుంటాం
నేనేదో పేల్తాను -
అనువాద చిత్రంలోని
అర్ధంకాని జోక్ లాంటిది
నువ్వు చెవుల్దాకా నవ్వి
ధీర్ఘాలోచనలో పడతావు
లేదా అలా కనిపిస్తావు

* * *

అరే నేస్తం, ఇదంతా
ఏదో అవార్డు పొందిన
చెత్త సినిమాలా ఉందికదూ?

మరోసారి మళ్ళీ కలుద్దాం
ఈసారి సరళంగా, స్పష్టంగా
వ్ర్రాయడానికి ప్రయత్నిస్తాను

* * *

నీ అల్లి బిల్లి ఊహలు
అమాయకపు ఆదర్శాలు
యవ్వన ఆశలు
లేలేత విలువలు
ఇక పరిమళించాలి

(Abridged. Written in 1994. )

సరదా పద్యాలు

మిత్రులకి కొన్ని సరదా పద్యాలు
పదాల నైవేద్యాలు
తీయవద్దు నానార్ధాలు
నొప్పిస్తే క్షమాపణలు

* * *

హరి:
సిపియం టీంలో అతనొక బెబ్బులి
మిత్రులకు అతనొక మిఠాయి కిళ్ళి
ప్రియురాలికి చల్లని జాబిల్లి
అందరివాడు మన శికాకొల్లి

భాగవథుల:
చేపల పులుసంటే అతనికి అలుసు
అతనికిష్టం మద్యం ఓ గ్లాసు, సినీతారల ఊసు
పనిలో భక్తరామదాసు
మన భాగవథుల శ్రీనివాసు

సుధా:
అతడున్న చోట ఎంతో హడావిడి, కాస్త మందు తడి
బూతుపాటల జడి, నాన్ స్టాప్ కామెడి
మాటలు చాలా వాడి, మనసు బంగినిపల్లి మామిడి
అతనే మన సుధా పమిడి

సుధీర్:
మితభాషి, లోలోన ఏదో తాత్విక చింతన
ఆప్యాయత గుభాళించును అతని చెంతన
మనసులకి వేస్తాడు స్నేహంతో వంతెన
వినయశీలి, మన సుధీర్ మంతెన

బసు:
సముద్ర ప్రయాణంలో కంపాసు
వానాకాలంలో బొమ్మిడాల పులుసు
హాస్పిటల్ లో అందమైన నర్సు
పార్టీలలో మన బసు, ఇదే నా సిఫార్సు

జానా:
ఆట పాటలకి రెడీ ఎప్పుడైనా
శ్రీమతికి చెప్పాలి కధ ఏదైనా
రెండు పెగ్గులు వేస్తే తానా తందానా
సరదాలకి చిరునామా, మన మెట్ల జానా

వెంకట:
పాదరసం కంటే చురుకైన వాడు, అకట!
ఈమధ్య నీరసంగా ఉంటున్నాడు, ఎందుకట?
పాపం, ముద్దుముచ్చట్లకు పస్తులట
కాస్త ఓపిక పట్టు, ఫణీంద్ర వెంకట!

ఇంతెకాబ్:
ఆన్ లైన్లో స్టాకుల వేలం
ట్రేడింగ్ లో తెలియదు కాలం
మనీ ఆటలో మహేంద్రజాలం
మన ఇంతెకాబ్ ఆలం

Thank you!

Thanks for your reply
To boost my thoughts apply
I wrote few poems long back
May help, now your feedback

Here I am mostly in reading
Waking up my mind, and feeding
Like a sine wave, goes efficiency
Practice only leads one to proficiency

Many things we all know
Too much knowledge makes us slow?
Through others, sometimes we rediscover
Hidden talents and forbidden thoughts, we uncover

We all have responsibility baggages
But we can not live only for wages
We relive human life on stages
We are creating art since ages

Bless you!

You need my merit and service,
But you can't respect my voice
You feel a sort of insecurity,
Often you lose the maturity!

It may be my lonely evening walk
Or driving back from my work
Your crazy crowd suddenly will appear
Raise your middle fingers into the air

With madness, your scary faces scream; "f... you"
In silence, I pray; "God Bless you!"
You have a psychological problem
Keeping a race and color emblem

When ignorance sleeps with fantasy,
Comes nasty, follows hypocrisy
You need to cure this leprosy
Brother, we are living in democracy

Letter to My Son

You are still a lad, just learning how to stand
My poem, dear son, yet you can not understand
But I do write whatever my concern
About our family, one day you should learn

My grand parents of both sides
Were innocent and diligent farmers
Believed in god and hard work
Never waited for government or luck

Whole life they spent in plow
There was often cyclone or blow
Victims of nature and circumstances
Why couldn't they have better chances?

There was no school, nor hospital
Neither transportation nor canal
It was a big family, had only little money
With cattle and paddy, they lived happily


* * *

You are still a lad, just learning how to stand
My poem, dear son, yet you can not understand
But I do write whatever my concern
About our family, one day you should learn


My parents had basic education
Interested in welfare of the nation
The air filled with fight and frustration
Everywhere slogans and agitation

Finally our India got freedom
But it was not common man's kingdom
Situations were still the same!
Who could we blame?

It was the age of revolution
For better life, many wanted a solution
The young minds were filaments
They had steel ligaments

My father quit cultivation
Moved to another location
He started a new challenging life
With my mother, a traditional Hindu wife

My father chose business
It was a big success
He did many adventures
Could not guess future dangers!

The loss was terrible, our family in tremble!
It was so miserable, was life a gamble?
Though he mastered, the art of money making
He didn't know saving and wise investing

Did many charities, he had farmer blood
Done many mistakes, we struggled for food
The reality was painful, lessons were useful
Still glass was half full, wasn't life beautiful?

With a smile, everything my parents did accept
For them, nothing left. What else they kept?
Yet they had courage and commitment
Family care, their mission statement!


* * *

I got mustache and pimples, at an early age
Also got headache and troubles, had no tutelage
Problems and challenges, fuel for my abilities
Took family responsibilities, explored many possibilities

Society was my Open University
To understand human calamity
Exposed to many schools of thought
My knowledge, mostly self-taught

My parents loved me enough
To let me know rough and tough
I had seen the cruelty of human nature
Learned how to handle rupture and torture

I helped your mom to realize her strength
We respected each others wavelength
When god chooses our parents and relatives,
We choose our friends and interests

Entertainment is a wine, pleasure is a concubine
I have chosen a different line, to make my life divine
I am searching for the truth; my mind is full of youth
Heard a sacred whisper from goddess mouth

Human life has a purpose and meaning
Not only wealth creation, also we need philosophic thinking
Becoming better citizens, is our final destination
Our goal is universal love and self-realization


When your son is still a lad, who will be learning how to stand
Your poem, dear son, he need not understand
But you do write whatever your concern
About our family, one day he should learn

True Love

Though they fail often
The tides try again and again
To transform the rocks into art
Aren't they really smart?

They aim high, determination is above the sky
For each failure, their attempts multiply
They are intelligent and diligent
Same devotion day and night

Never take any rest
Always keep infinite zest
Eternal throbbing aspiration
Whence they get magical inspiration!

Who did holy whisper into their ears?
Putting same effort for years
Presenting the necklace of shapes
To the Mother Nature, the birthday cakes!

Your world you have to create

You are unhappy with the world around
Why selfishness and cruelty on this ground?
No use of shedding tears
Enough you suffered for years

Listen, always world is the same
Brother, From Ape we all came
Transformation, still incomplete
Here and there, cheat and ill-treat

If wisdom is light, ignorance is dark
Hatred comes from fear; in dark, fear will bark
Study the great minds, always be in the light
Apply the Noble thoughts, make life more delight

You will be happy with the world around,
When you realize, you have a purpose on this ground.
Life is an adventurous journey, many wonders are in wait
Be smart in your choices, your world you have to create

Art kills Ego

Whenever I am in dilemma,
I try relaxing through world art cinema
It makes me laugh and weep,
And challenges me think in deep

It narrates me human history,
Reveals the hidden mystery
Our hopes, our dreams, our whole life, I see, dude!
I can watch the truth in nude!!

For a moment, daily disturbances become slow
New thoughts flow, new hopes glow
Our secret fears, our silly doubts, our all, let them go
Art always kills my ego

Watching art cinema, doing meditation, for me, both are same
Both make me more human, mind becomes pretty calm
Perhaps, while meditating, my eyes, I close!
When watching art cinema, all my senses, I enclose!!